Basisschool Don Sarto & inclusieve schoolcultuur (2024)

De leerkracht en diens verwachtingen

Ter inleiding een korte weergave van het probleem, ook wel bekend als het mattheuseffect. Hoe groter het geloof in eigen kunnen bij kinderen is, hoe beter de leerprestaties en het welbevinden van kinderen. De verwachtingen die leerkrachten van kinderen hebben is van grote invloed gebleken. Het probleem is dat leerkrachten zich dit doorgaans niet terdege bewust zijn. Het ontbreekt doorgaans aan een inclusieve schoolcultuur die bewust als beleid door de hele organisatie heen gedragen en gevoeld wordt. En de invloed van hun handelen is groot. In de interactie met het kind, in de groep, vindt immers veel meer plaats dan kennisoverdracht alleen. En onbedoeld spelen de verwachtingen die leerkrachten van kinderen hebben weldegelijk een rol. Het versterkt feitelijk de kansenongelijkheid. Kinderen van wie lagere verwachtingen bestaan;

• komen simpelweg minder vaak aan de beurt,
• krijgen minder vaak het voordeel van de twijfel en minder tijd om tot een antwoord te komen,
• ontvangen minder uitdagende opdrachten,
• krijgen niet zozeer feedback op het leerproces zelf, hetgeen het gevoel van self efficacy niet ten goede komt.

In een inclusieve schoolcultuur worden alle kinderen uitgedaagd om de beste versie van zichzelf te worden. Het hele onderwijsteam is doordrongen van de gedachte dat alle kinderen kunnen en willen leren. Men is zich er van bewust dat de houding van de docent in de interactie met het kind van grote invloed is op het gevoel van welslagen van dat kind. Zodoende wordt de leerpotentie van ieder kind zo optimaal mogelijk benut.

Wat voor school is basisschool Don Sarto?

Basisschool Don Sarto kent een team met 25 medewerkers. De school met ongeveer 170 leerlingen ligt in de wijk Broekhoven in Tilburg. ‘Mensen uit de wijk blijven hier vaak wonen en zo komt de volgende generatie ook weer bij ons op school’, vertelt directeur Nikkie van Groenendaal.

‘De kinderen groeien op in gezinnen met een lagere sociaaleconomische status. Onze leerlingen zijn een afspiegeling van een superdiverse samenleving. Deze diversiteit is terug te zien in opleidingsniveau van ouders, de opvoedingsstijl, betrokkenheid en het land van herkomst van ouders en kinderen. Een gemêleerde groep dus.’

De afgelopen jaren hebben we met De Transformatieve School ingezet op gelijke kansen voor alle kinderen. Dit hebben we in eerste instantie gedaan door kritisch te kijken naar ons eigen handelen en door de vraag te stellen: ‘Hoe kunnen we ervoor zorgen dat alle kinderen succes boeken?’ Naast gelijke kansen proberen wij alle kinderen opnieuw een kans te bieden wanneer dit nodig is. Het bieden van kansen zorgt ervoor dat het kind de ruimte heeft om zelf deze kansen te benutten, aldusNikkie van Groenendaal.

Waar loopt het team tegenaan?

‘Je weet niet wat een leerling thuis al heeft meegemaakt voordat hij of zij door de deuren van de school wandelt. Het is essentieel dat je begrip hebt voor de thuissituatie. Neem bijvoorbeeld de regel dat je niet mag slaan. Die is verwarrend voor een kind bij wie thuis wordt gezegd dat hij voor zichzelf moet opkomen en anders alsnog een pak op zijn broek krijgt. Hierdoor ontstaat er een mismatch binnen de sociale codes tussen thuis en school. Bewaak je de balans in de klas goed? Heeft een kind moeite heeft met de rekenles? Hoe geef je het voldoende zelfvertrouwen om door te zetten in plaats van vervelend gedrag te gaan vertonen? Hoe zorg je dat ieder kind zich succesvol voelt?’

Het inspireert om met andere mensen uit andere regio’s te praten die tegen dezelfde uitdagingen aanlopen. Laten we de goede dingen met elkaar delen en gebruiken, aangepast naar de eigen schoolomgeving. Wanneer je samen nadenkt kom je tot nieuwe inzichten.

Nikkie van Groenendaal over deelname aan het project Community Urban Education

Sturen met je feedback

Sinds we ons bewuster zijn geworden van het effect van hoge positieve verwachtingen zijn we ook meer gaan focussen op de feedback die wij de kinderen geven. Zo proberen wij niet alleen alle kinderen succesvol te laten zijn, maar hen ook te herinneren aan de eerder geboekte successen om daarmee tot ontwikkeling te komen.Wij geloven veel meer dat kinderen tot de hoogste prestaties kunnen komen door datgene wat wij als onderwijsteam doen. In de kern zegt het hebben van hoge positieve verwachtingen meer iets over onszelf dan over onze kinderen.

De Transformatieve School als make-over starterkit

Handelen vanuit gemeenschappelijkheid zorgt ervoor dat we op Don Sarto ook inzetten op een duurzaam gezonde schoolcultuur. Zoals we schoolsucces gunnen aan onze kinderen, zo gun ik dit ook aan mijn leerkrachtenteam. Dit doen we onder andere door professionele groei te stimuleren in een klimaat waarin leerkrachten van elkaar en door elkaar kunnen leren.

De bovenbouw, groep 6, 7 en 8, zijn twee jaar geleden gestart met de Transformatieve School. We hebben de masterclasses, lesbezoeken en collegiale lesbezoeken gedaan. Tijdens de collegiale lesbezoeken hebben we elkaars kwaliteiten kunnen zien. En met dank aan de feedback blijven we onszelf verbeteren. Als team en als individu. We hebben de verdiepingsfase afgerond waarbij ikzelf, een intern begeleider en een docent hebben geleerd om het transformatief handelen te observeren.’

Inclusieve schoolcultuur – samen komen we verder

Om samen verder te komen als team realiseren we ook dat een gemeenschappelijk normatief kader binnen de school zorgt voor veel duidelijkheid en het gevoel van het spelen van een ‘thuiswedstrijd’. Dit geldt zowel voor de leerkrachten als voor de kinderen.Een inclusieve schoolcultuur waarbinnen kinderen weten hoe het werkt, wat de bewegingsruimte en daarmee wat de vrijheid is. Bij die duidelijk gekaderde normen, waarden, regels en verwachtingen is het ook duidelijk wanneer ze over de grens dreigen te gaan. In zo’n schoolcultuur worden alle kinderen uitgedaagd om de beste versie van zichzelf te worden. Zeker voor een school binnen een grootstedelijke context als Tilburg is dit extra van belang.

Tegelijkertijd realiseer ik me als schoolleider dat cultuurverandering en het inzetten op een inclusieve schoolcultuur op onze school vraagt om een lange adem van geleidelijke verandering

Nikkie van Groenendaal van het Don Sarto te Tilburg

Bron:

De bijdragen van Nikki van Groenendaal verschenen eerder in Praxis Bulletin & op Gelijke Kansen

Meer over:

Joanne Bouman: De invloed van verwachtingen in het klaslokaal